Οι ”ανοιχτές φλέβες” του Δεκέμβρη…

του Κώστα Χαριτάκη

Όσο κι αν προσπαθούν να ακυρώσουν τη μνήμη του Δεκέμβρη 2008, το φάντασμα της εξέγερσης είναι διαρκώς παρών και στοιχειώνει τους χειρότερους εφιάλτες της καθεστηκυίας τάξης. Ο τρόμος που σπέρνει, ωστόσο, δεν προέρχεται τόσο από την απειλή μιας επανάληψης όσο από την αδυναμία ταξινόμησής του και αρχειοθέτησής του μέσα στα κυρίαρχα πολιτικά λεξικά. Και κυρίως από τη μη προβλεψιμότητά του, το αναπάντεχο του ξεσπάσματος, την πρωτοτυπία και πολυμορφία των δρόμων σύγκρουσης και έκφρασης που διάνοιξε. Έτσι που ο μεγαλύτερος φόβος τους είναι πια ότι αν ξανασυμβεί θα συμβεί διαφορετικά…

Γιατί, όπως κάθε γνήσια εξέγερση, πριν απ’ όλα ανέτρεψε τα δεδομένα ρεπερτόρια της διαμαρτυρίας και τα προβλέψιμα σχέδια της αντίστασης. Το μεγαλύτερο σκάνδαλο του Δεκέμβρη ήταν αυτό που δεν μπορούσαν να χωνέψουν με τίποτα όλες οι οργανωμένες πολιτικές δυνάμεις, η έλλειψη αιτημάτων και συγκεκριμένων διεκδικήσεων. Αυτή η «τυφλότητα», όπως έσπευσαν πολλοί να τη χαρακτηρίσουν, σε συνδυασμό με μια «ανεξέλεγκτη βία», όπως επίσης έσπευσαν πολλοί να καταγγείλουν, ήταν μια πρωτόγνωρη «παρέκκλιση» από κάθε «ορθοδοξία». Μια διάρρηξη του πολιτικού πεδίου από κάποια ασύμμετρη προς αυτό δύναμη που δεν αναγνωρίζει κανένα κανόνα, κανένα από τα διαθέσιμα στην πολιτική αγορά σχέδια, και κυρίως καμία αρχή για να διεκδικήσει από αυτήν.

Επρόκειτο για μια πραγματική στιγμή αυτοθέσμισης και αυτοοργάνωσης πέρα από το καθιερωμένο τόξο του πολιτικού. Εξ ου και το δεύτερο σκάνδαλο, η άρνηση της αντιπροσώπευσης, αυτή η «βλασφημία» προς τον κοινοβουλευτικό καθωσπρεπισμό, την κομματική και κρατική μορφή της πολιτικής, που τόσο πολύ ενόχλησε ιδιαίτερα την αριστερά ώστε να την χαρακτηρίσει «αντιπολιτική». Ο Δεκέμβρης διερεύνησε, για πρώτη φορά σε τέτοια έκταση και τόσο πρακτικά, τους δρόμους εξόδου από το καταθλιπτικό πλαίσιο του «πολιτικού παιχνιδιού» ως κατανομή θεσπισμένων ρόλων και προβλέψιμων συμπεριφορών υποστηλωτικών της κυριαρχίας ακόμη κι όταν την αντιπολιτεύονται.

Ένα νέο υποκείμενο εμφανίστηκε στους δρόμους και δήλωσε ευθαρσώς ότι είναι κι αυτό «πολιτική δύναμη», και μάλιστα μια πολιτική δύναμη που καταφέρνει να διαφεύγει διαρκώς από τις νόρμες της κανονικότητας, και γι’ αυτό πραγματικά επαναστατική, ικανή να καταλύσει εδώ και τώρα αυτό που όλο σχεδιάζουν και όλο προετοιμάζονται να καταλύσουν οι «οργανωμένες δυνάμεις»… Δεν ήταν το «αυθόρμητο» ως μια απλοϊκή διάλυση του «οργανωμένου», όπως κατηγορείται συχνά, αλλά ένα πλήθος …δίχως ταυτότητα πια, το ελαστικό «σώμα» των νέων μορφών εκμετάλλευσης και καθυπόταξης, της ανεργίας, της εργασιακής περιπλάνησης και ανασφάλειας, αλλά και μιας νέας επινοητικότητας και φαντασίας που ξεπερνά τα όρια της ενσωμάτωσης της παλιάς (καταρρέουσας πια) σταθερής εργασίας και τις, υπό αποσύνθεση, μορφές οργάνωσής της.

«Οι μέρες της αφθονίας σας είναι μετρημένες»…

Ο Δεκέμβρης σήμανε με εκκωφαντικό τρόπο το τέλος της εποχής της καταναλωτικής ψευδαίσθησης και της κοινωνικής αφασίας. Πριν καν μπούμε στα βαθιά νερά της κρίσης, έβαλε σε διερώτηση έναν ολόκληρο τρόπο ζωής δομημένο με τα υλικά της χρυσόσκονης του λάιφ στάιλ, της εύκολης πίστωσης και της εμπορευματικής ψύχωσης.

Την ίδια στιγμή η δολοφονική επίθεση στην Κούνεβα, έφερνε στο προσκήνιο το πρόχειρα επουλωμένο τραύμα του ελληνικού «αναπτυξιακού θαύματος», τη στυγνή μαζική εκμετάλλευση των μεταναστών, και μαζί την εργοδοτική τρομοκρατία αλλά και τον εκμαυλισμό του καθεστωτικού συνδικαλισμού.

Παλιές ξεχασμένες αξίες, όπως η αλληλεγγύη, αναζωογονήθηκαν μέσα σε ένα ρεύμα πρακτικών απαγκίστρωσης από την κρατική «θαλπωρή» και την κομματική «καθηκοντολογία», ενώ νέες αξίες αναδύθηκαν ως ορίζουσες ενός ανταγωνιστικού προς τον υπάρχοντα πολιτισμού των κάτω: οριζόντιες αντιδομές, ισότιμη συνεργασία, αυτοοργάνωση, αυτοδιαχείριση, άμεση δημοκρατία, ανεξαρτησία από το κράτος και το χρήμα.

Και οι αξίες αυτές, όσο και οι πρακτικές που ενέπνευσαν, ήρθαν για να μείνουν. Στάθηκαν πολύτιμο στήριγμα όλα αυτά τα χρόνια της εξάπλωσης της κοινωνικής ερημοποίησης, γέμισαν το κενό που άφησε η παταγώδης κατάρρευση των πολιτικών και συνδικαλιστικών δομών, αναμετρήθηκαν με την αποτυχία των παλιών στρατηγικών της ανατροπής. Δημιούργησαν έναν ολόκληρο άλλο κόσμο, στα όρια, πέρα και ενάντια σε αυτόν που εκπνέει τροφοδοτώντας τη βαρβαρότητα.

Ας αφήσουν, λοιπόν, οι κάθε λογής πολιτικοί λογιστές την «πολιτικά ορθή» μεζούρα τους με την οποία νομίζουν πως μπορούν να μας στριμώξουν ρωτώντας μας συνέχεια: ναι, αλλά τι άφησε ο Δεκέμβρης;

Στη θέση του καμένου δέντρου του Συντάγματος φύτρωσε και άνθισε επί μήνες μια πλατεία της άμεσης δημοκρατίας. Ο σπόρος του Δεκέμβρη μπόλιασε τα πολλαπλασιαζόμενα πολύμορφα εγχειρήματα αυτοοργάνωσης, αυτοδιαχείρισης και αλληλέγγυας δημιουργίας σε γειτονιές, πόλεις, χώρους εργασίας, παιδείας, υγείας και πολιτισμού. Τροφοδότησε τις άγριες συγκρούσεις και τους σκληρούς αγώνες πέρα από τις καθιερωμένες λιτανείες που εκτυλίχτηκαν όλα αυτά τα χρόνια.

Αλλά η μεγαλύτερη παρακαταθήκη του είναι η ανοιχτή υπόθεση μιας ανατροπής που δεν θα είναι «επιστροφή» σε μια κάποιου τύπου καπιταλιστική κανονικότητα. Κάνοντάς μας να αναγνωρίσουμε τις θαμμένες δημιουργικές δυνάμεις που σκέπαζαν τόνοι ιδεολογικής σκουριάς και πολιτικού κομφορμισμού, δίνοντάς μας την πρώτη ώθηση για να ζήσουμε διαφορετικά, σπρώχνοντάς μας στη δίνη ενός κοινωνικού πειραματισμού που μετασχηματίζει καθημερινά την πραγματικότητα, δημιούργησε ένα ρήγμα που καμιά παραδοσιακή αφήγηση δεν μπορεί να κλείσει.

Ο Δεκέμβρης εξακολουθεί να μας ρωτά: υπάρχουμε, αλλά ζούμε;