Έθνος και Πολιτική: Σχέδια για την Ελευθερία στο Λυκόφως του Έθνους-Κράτους. Σαλπάροντας για τις νέες Πατρίδες

7 Συζητήσεις πολιτικής προετοιμασίας

Εικόνα του κοινότοπου εθνικισμού δεν είναι η σημαία την οποία κουνούν οι πολίτες με φλογερό ζήλο. Είναι η σημαία που υψώνεται χωρίς κανείς να την προσέχει, σε ένα δημόσιο κτίριο.[1]

Μαίκλ Μπίλινγκ

Δεν μπορούμε να αγνοήσουμε το γεγονός ότι ακόμη και στις μέρες μας η πολιτική συζήτηση γίνεται με τον ένα ή τον άλλο τρόπο στο ιδίωμα του έθνους. Εάν δεν εμπιστευόμαστε τους πολιτικούς της αριστεράς και θέλουμε να πάρουμε άμεσα μέρος στην επερχόμενη πολιτική σύγκρουση, εάν είμαστε αναγκασμένοι να ανέβουμε εμείς οι ίδιοι στην πολιτική σκηνή, είναι εξαιρετικά επείγον να ξεκινήσουμε τη συζήτηση για την κριτική του έθνους. Ανοίγουμε αυτό τον κύκλο συζητήσεων «όχι θεωρίας ένεκεν» αλλά στα πλαίσια μιας επείγουσας διαδικασίας πολιτικής προετοιμασίας.

Οι αντιλήψεις για το έθνος των ανθρώπων των κινημάτων, του αντιεξουσιαστικού χώρου και του μεγαλύτερου μέρους της αριστεράς, συγκροτήθηκαν πολεμικά ως λόγος εναντίον από τη μια της πατριωτικής αριστεράς (μιας μαρξιστικής-λενινιστικής κατά βάση και έντονα κρατικίστικης αριστεράς, ιδιαίτερα συντηρητικής και κλειστής σε ότι έφερναν τα κινήματα άλλων χωρών) και από την άλλη εναντίον μιας συνεχώς ισχυροποιούμενης ακροδεξιάς. Αυτός ο λόγος συχνά δεν διαχωριζόταν επαρκώς αλλά αναπαρήγαγε στο όνομα του αντιεθνικισμού τον ευρωπαϊσμό του ελληνικού εθνικισμού και ανέδιδε την αποφορά του ευρωπαϊκού εθνοκεντρισμού. Αυτός ο λόγος είναι πλέον ανεπαρκής.

Καταφερόμαστε σήμερα εναντίον του εθνικισμού, αλλά το έθνος, αποτελώντας το πλαίσιο της αναφοράς, είναι πάντα παρόν και συνήθως απαρατήρητο. Για παράδειγμα, όταν λέμε ότι θα απευθυνθούμε πολιτικά στην κοινωνία, συνήθως εννοούμε την ελληνική κοινωνία. Η κάθε πολιτική συλλογικότητα φιλοδοξεί να φτάσει ο λόγος της σε όλη τη χώρα, να αποκτήσει δηλαδή εθνική εμβέλεια. Οι «αμιγώς» ταξικές συλλογικότητες απευθύνονται στους Έλληνες ή στους ξένους εργάτες που εργάζονται στην Ελλάδα. Και οι αντιεθνικιστικές οργανώσεις είναι ελληνικές οργανώσεις που αναφέρονται κυρίως στο εθνικό επίπεδο και όχι σε εκείνο των Βαλκανίων ή της Ευρώπης.

Σήμερα πρέπει να μιλήσουμε για το έθνος ξεκινώντας από την αναγνώριση και την παραδοχή της γενικευμένης παρουσίας του. Να εξετάσουμε τις ιδεολογίες του και την ιστορική τους διαδρομή και να συζητήσουμε για τη νέα μεταεθνική περίοδο και το ρόλο του έθνους-κράτους σε αυτή. Θα μας απασχολήσουν επίσης η πολυπολυτισμικότητα, οι εθνοτικές συγκρούσεις, οι μεταναστευτικές ροές, ο ευρωπαϊσμός, η Μεσόγειος κτλ. Το θέμα μας σε κάθε περίπτωση είναι η κριτική προσέγγιση μιας πολιτικής υποκειμενικότητας ή καλύτερα ενός πολιτικού στίβου που και στις μέρες μας παραμένει σημαντικός.

Το έθνος είναι το «ένα» που «χωρίζεται στα δύο» όταν κορυφώνεται η κοινωνικοπολιτική αναμέτρηση. Τότε συγκρούονται διεκδικώντας το ίδιο έδαφος, τον ίδιο λίγο-πολύ πληθυσμό, όχι τόσο δύο τάξεις αλλά δύο πατρίδες, δύο πολιτείες, εκείνη των από πάνω με εκείνη των από κάτω, το κράτος με το μη κράτος.

Τι θα μπορούσε να είναι μια πατρίδα για τους από κάτω; Το έθνος-κράτος είναι ένας θεσμός μιας συγκεκριμένης ιστορικής εποχής και θα χαθεί μαζί της. Ο πολιτισμός μιας ελεύθερης ανθρωπότητας δεν μπορεί παρά να συμπεριλαμβάνει τον πλούτο της ανθρώπινης κατάστασης στο σύνολό της, τις τοπικές ιστορίες, τις χιλιάδες των γλωσσών, τους διαφορετικούς λαούς, τα ήθη και τα έθιμά τους, τα επιτεύγματα και τις θρησκείες τους. Σε μια τέτοια προοπτική τη θέση του έθνους-κράτους θα μπορούσαν να πάρουν πόλεις και ομοσπονδίες κοινοτήτων, υποεθνικές κι όχι υπερεθνικές πολιτειακές οντότητες ή μια παγκόσμια διακυβέρνηση.

Εμείς δεν μπορούμε να γίνουμε η Δανία του Νότου, ποτέ δεν μπορούσαμε. Αντίθετα μετατρεπόμαστε γοργά σε ένα νέο Κόσοβο, ένα αποτυχημένο κράτος, μια χώρα σκουπίδι. Η μόνη εναλλακτική λύση που μας έχει απομείνει είναι να γίνουμε η «Τσιάπας» της Ευρώπης, ένα παράδειγμα για τα Βαλκάνια και τη Μεσόγειο, μια απελευθερωμένη ζώνη που θα έχει την έκταση μιας ολόκληρης χώρας. Αυτή είναι η δική μας πρόταση κι όχι απλά μια κυβέρνηση της αριστεράς. Ωστόσο, ποιο είναι αυτό το «εμείς»; Αυτό το «εμείς» και τα πολλά του επίπεδα δεν θα πρέπει να γίνει αντικείμενο διερώτησης;

———–

[1] Umut Ozkirimli, Θεωρίες του εθνικισμού, εκδ. Σιδέρης

 

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ

10 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2014

Θεωρίες για τον εθνικισμό: μια κριτική προσέγγιση

Ομιλητές: Σταματόπουλος Δ. αναπλ. καθηγητής Πανεπ.

Συντονιστής: Κατσιαούνης Νίκος

 

24 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2014

Οι περιπέτειες της πολιτισμικής ετερότητας στην Ελλάδα την εποχή της μετανάστευσης

Ομιλητές: Τσιμουρής Γ. αναπλ. καθηγητής Πανεπ.

Συντονιστής: Σβώλης Κ.

 

10 ΜΑΡΤΙΟΥ 2014

Η ελληνική εθνική ιδεολογία πριν και μετά την μικρασιατική καταστροφή

Ομιλητές: Μαρκέτος Σπύρος, επίκουρος καθηγητής Πανεπ.

Β. Ώρμπακε, επίκουρος καθηγητής Πανεπ.

Συντονιστής: Ελληνιάδης Στέλιος, δημοσιογράφος

 

21 ΜΑΡΤΙΟΥ 2014

Η ελληνική εθνική ιδεολογία και οι τομές του εμφυλίου και του 1989

Ομιλητές: Λυμπεράτος Μιχάλης, διδάσκων Παντείου

Βερναρδάκης Χριστόφορος, επίκουρος καθηγητής Πανεπ.

Συντονιστής: Χαριτάκης Κώστας, δημοσιογράφος

 

10 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2014

Νεωτερικά και μετανεωτερικά υποκείμενα (λαός, έθνος, προλεταριάτο, πλήθος)

Ομιλητές: Κιουπκιολής Αλέξανδρος, επίκουρος καθηγητής Πανεπ.

Κωτσάκης Δημ. Πανεπιστημιακός

Παναγιώτης Σωτήρης, Δρ. φιλοσοφίας

Συντονιστής: Μαγουλάς Χαρ. Δρ. επιστημών γλώσσας

 

Τέλη Απριλίου 2014, (η οριστική ημερομηνία θα ανακοινωθεί αργότερα)

Ευρώπη, Βαλκάνια, Μεσόγειος

Ομιλητές: Γέρος Τάκης, λέκτορας

Τσιμπιρίδου Φωτεινή, αναπλ. καθ. Πανεπ.

Συντονιστής: Σάμπρι Ισμάτ, πρώην διπλωμάτης

 

8 ΜΑΪΟΥ 2014

Έθνος και πολιτική

Συζήτηση για τα συμπεράσματα από όλο τον κύκλο συζητήσεων

Εισηγητές: Κατσιαούνης Νίκος

Λιερός Γιώργος, συγγραφέας

 

Όλες οι συζητήσεις θα πραγματοποιηθούν στον Ελεύθερο Κοινωνικό Χώρο Νοσότρος