Καταλάβετε την παραγωγή

του RICHARD WOLFF

Καθώς το κίνημα «Occupy» αναπτύσσεται, επιδιώκει λύσεις για τα οικονομικά και πολιτικά προβλήματα, τα εκθέτει και αντιτίθεται σε αυτά. Για πολλούς, το ίδιο το καπιταλιστικό οικονομικό σύστημα είναι το βασικό πρόβλημα. Θέλουν αλλαγή προς ένα άλλο σύστημα, αλλά όχι προς την παραδοσιακή σοσιαλιστική εναλλακτική λύση (π.χ., ΕΣΣΔ ή Κίνα). Το σύστημα αυτό φαίνεται επίσης να χρειάζεται βασικές αλλαγές.

Η κοινή λύση που προτείνουν αυτοί οι ακτιβιστές είναι να αλλάξουμε τις ρυθμίσεις της παραγωγής και στα δύο συστήματα από το μηδέν. Κάθε επιχείρηση πρέπει να εκδημοκρατιστεί. Οι εργαζόμενοι πρέπει να καταλάβουν τις επιχειρήσεις τους, από τη λειτουργία τους έως τη διοίκησή τους. Αυτό θα καταργήσει το καπιταλιστικό εκμεταλλευτικό σύστημα (εργοδότης-εργαζόμενοι), όπως οι ιστορικοί προκάτοχοί μας κατάργησαν τα παράλληλα εκμεταλλευτικά συστήματα της δουλείας (κύριος-σκλάβος) και της φεουδαρχίας (άρχοντας-δουλοπάροικος).

Στις αυτοδιευθυνόμενες από τους εργαζομένους επιχειρήσεις, αυτοί που παράγουν συμμετέχουν επίσης στο σχεδιασμό, τη διεύθυνση και τη διάθεση των κερδών: δεν υπάρχει εκμετάλλευση των εργαζομένων από άλλους. Οι εργαζόμενοι συμμετέχουν ισότιμα στη λήψη όλων των αποφάσεων. Η παλιά καπιταλιστική ελίτ -των μεγάλων εταιρικών μετόχων και των διοικητικών συμβουλίων που αυτοί επιλέγουν- δεν θα μπορεί πλέον να αποφασίζει τι, πώς, και πού να παράγεται και πώς να χρησιμοποιούνται τα κέρδη των επιχειρήσεων. Αντί γι’ αυτό, οι εργαζόμενοι -σε συνεργασία με τις τοπικές κοινότητες που είναι αλληλένδετες με τις επιχειρήσεις τους- θα παίρνουν όλες αυτές τις αποφάσεις δημοκρατικά.

Μόνο έτσι θα μπορούσε να αποφευχθεί η επανάληψη για μια ακόμη φορά του καπιταλιστικού κύκλου: (1) οικονομική άνθηση που εκρήγνυται σε κρίση, που ακολουθείται από (2) μαζικά κινήματα για μεταρρυθμίσεις κοινωνικής πρόνοιας και οικονομικές ρυθμίσεις, που ακολουθείται από (3) καπιταλιστές που χρησιμοποιούν τα κέρδη τους για να ακυρώσουν την επίτευξη μεταρρυθμίσεων και κανονισμών, που ακολουθείται από (1) και πάλι, την επόμενη καπιταλιστική άνθηση, διάρρηξη, και κρίση. Στις ΗΠΑ, ο καπιταλισμός από το κραχ του 1929 εμφανίζει αυτόν τον κύκλο.

Στις εκδημοκρατισμένες επιχειρήσεις, οι εργαζόμενοι είναι αυτοί που επωφελούνται από τις μεταρρυθμίσεις στις οποίες διατίθενται τα κέρδη της επιχείρησης. Δεν υπάρχει ξεχωριστή κατηγορία εργοδοτών που χρησιμοποιούν τα κέρδη των επιχειρήσεων για να αναιρέσουν τις μεταρρυθμίσεις και τους κανονισμούς που επιτεύχθηκαν από τους εργαζόμενους. Το αντίθετο μάλιστα, οι αυτοδιευθυνόμενοι εργαζόμενοι θα πληρώνουν φόρους μόνον εάν το κράτος διασφαλίζει αυτές τις μεταρρυθμίσεις και τους κανονισμούς. Στις εκδημοκρατισμένες επιχειρήσεις δεν θα επιτρέπονται οι ανισότητες εισοδήματος και περιουσίας (και, συνεπώς, οι ανισότητες ισχύος και πολιτισμικής πρόσβασης) που σήμερα διασχίζουν τον καπιταλιστικό κόσμο.

Στα σοσιαλιστικά συστήματα, του παρελθόντος και του παρόντος, απαιτείται επίσης εκδημοκρατισμός των επιχειρήσεων. Η κοινωνικοποίηση της παραγωγικής ιδιοκτησίας μαζί με τον κεντρικό σχεδιασμό, σε αυτά τα συστήματα, (έναντι της ιδιωτικής ιδιοκτησίας και της αγοράς στον καπιταλισμό) άφησε πάρα πολύ ασύμμετρη ισχύ συγκεντρωμένη στο κράτος. Επιπλέον, οι μεταρρυθμίσεις (εγγυημένη απασχόληση και βασική κοινωνική πρόνοια, πολύ μικρότερη ανισότητα εισοδήματος και πλούτου, κλπ.) που επιτεύχθηκαν με τις σοσιαλιστικές επαναστάσεις αποδείχθηκαν επισφαλείς. Οι ιδιωτικές επιχειρήσεις και οι αγορές επέστρεψαν τελικά και αναίρεσαν πολλές από αυτές τις μεταρρυθμίσεις.

Τα παραδοσιακά προβλήματα του σοσιαλισμού απορρέουν και από αυτή την αντιδημοκρατική οργάνωση της παραγωγής. Οι εργαζόμενοι στις κοινωνικοποιημένες κρατικές επιχειρήσεις δεν είχαν αυτοδιεύθυνση· δεν αποφάσιζαν συλλογικά τι, πώς, και πού να παράγουν, ούτε τι να κάνουν με τα κέρδη. Αντί γι’ αυτό, κρατικοί αξιωματούχοι αποφάσιζαν τι, πώς, και πού να παράγεται και πώς να διατίθενται τα κέρδη. Αν οι σοσιαλιστικές επιχειρήσεις ήταν εκδημοκρατισμένες, τα έσοδα του κράτους θα εξαρτώνταν από τη συλλογική αυτοδιεύθυνση των εργαζομένων. Αυτό θα θεσμοποιούσε έναν πραγματικό, συγκεκριμένο έλεγχο από τα κάτω για την εξισορρόπηση της κρατικής εξουσίας από τα πάνω.

Οι αυτοδιευθυνόμενες από τους εργαζόμενους επιχειρήσεις είναι μια λύση που στηρίζεται στην ιστορία και του καπιταλισμού και του σοσιαλισμού. Η δημιουργία αυτοδιευθυνόμενων από τους εργαζόμενους επιχειρήσεων ολοκληρώνει ό,τι οι περασμένες δημοκρατικές επαναστάσεις ξεκίνησαν με τη μετακίνηση των κοινωνιών πέρα από μοναρχίες και απολυταρχίες. Ο εκδημοκρατισμός της παραγωγής μπορεί να πάει επιτέλους τη δημοκρατία πέρα από το να είναι απλώς ένα εκλογικό τελετουργικό που διευκολύνει τη διοίκηση του 99% από το 1%.

*Ο Richard D. Wolff είναι καθηγητής Οικονομικών στο University of Massachusetts και επισκέπτης καθηγητής στο Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών του New School University της Νέας Υόρκης.

 

Μετάφραση: Κ.Χ.

Το πρωτότυπο κείμενο: snuproject.wordpress.com