News from nowhere – «Επίσκεψη» στο κέντρο κράτησης μεταναστών χωρίς χαρτιά στην αμυγδαλέζα

Επιτέλους το βρίσκουμε. Σε ένα προάστιο της μητρόπολης που θυμίζει κωμοπόλεις της ελληνικής επαρχίας. Πίστεψέ με, δεν θα ‘θελες να ζεις σε ένα τέτοιο «τόπο». Περιμένουμε κάμποση ώρα στην είσοδο. Πρέπει να μας μεταφέρουν με όχημα στο χώρο κράτησης, που απέχει ελάχιστα. Το lager χτίζεται μακριά απ’ τα ανθρώπινα βλέμματα. Όλοι προτιμούν να αγνοούν την ύπαρξή του. Κάνουν πως δεν υπάρχει, πως δεν τους αφορά. Ενδόμυχα όμως, όλοι απεύχονται μια τέτοια βίαιη και αμείλικτη εξορία από το χρόνο και το χώρο των ανθρώπων. To lager βρίσκεται εκεί και για να εκπαιδεύει τον πληθυσμό σε καταστάσεις εξαίρεσης, για να «παίζει» -χωρίς δηλαδή την προσφυγή σε ορθολογικά μέσα- με τους μύχιους φόβους και αγωνίες του, για να υπενθυμίζει σε όλους ότι η ισχύς της εφαρμογής του μπορεί δυνητικά να επεκταθεί.

Μετά από κανά τέταρτο, φτάνει ένα βανάκι της αστυνομίας. Μας βάζουν πίσω. Δεν βλέπεις τίποτα έξω. Νιώθω προνομιούχος που κάθομαι εδώ χωρίς να φοράω χειροπέδες. Περίπου 1500 μετανάστες χωρίς χαρτιά κρατούνται στοιβαγμένοι εδώ για πολλούς μήνες. Δεν έχουν διαπράξει κάποιο ποινικό αδίκημα, δεν τους περιμένει κάποια δίκη. Η αστυνομία ως ανώτατο διοικητικό όργανο. Μεριμνά ως πατέρας-αφέντης για τη «δημόσια τάξη, ασφάλεια και υγεία». Με τις αποφάσεις και τις πρακτικές να βρίσκονται στη διακριτική της ευχέρεια. Το lager είναι το βασίλειο του «σκοτεινού προσώπου» της αστυνομίας. Αλλά στο σκοτεινό πρόσωπο πέφτει η σκιά του φανερού· με άλλα λόγια, η «παρεκτροπή» είναι σάρκα από τη σάρκα της «ομαλής και κανονικής λειτουργίας». Δεκάδες κοντέινερ στη σειρά, ψηλό συρματόπλεγμα περιμετρικά, μπάτσοι που «απλώς» κάνουν τη δουλειά τους. Η κοινοτοπία του κακού. Άλλοι πιο τυπικά ευγενικοί, άλλοι πιο εριστικοί. Άλλοι πιο χαλαροί, άλλοι πιο αυστηροί και αγριεμένοι. Άλλοι κυνικοί, άλλοι χυδαίοι. Όλοι όμως δίνουν την εντύπωση ότι θεωρούν τους έγκλειστους άλλης κατηγορίας ανθρώπους ή, στη χειρότερη, υπάνθρωπους. Το lager στιγματίζει· παράγει απόβλητους, παρίες, μιάσματα· οργανώνει ένα καθεστώς διαχωρισμού, επισφάλειας και αναλωσιμότητας. Οι μετανάστες επιφυλακτικοί, ακόμα και καχύποπτοι, απέναντί μας. Ποιοι είναι αυτοί οι λευκοί τύποι με τις καλοζωισμένες επιδερμίδες και τα προσεγμένα ρούχα που ενδιαφέρονται για μας; Η συνεννόηση με προσκόμματα. Με τα πολλά καταλαβαίνουν. Δεν εκφράζονται όμως. Δεν χαμογελούν εύκολα. Ο έγκλειστος σε lager χάνει την εμπιστοσύνη του στους ανθρώπους, γίνεται εσωστρεφής, ανασφαλής, ευάλωτος, μετέωρος. Τους δίνουμε ρούχα και τσιγάρα, τα οποία έχουν προηγουμένως ελεγχθεί εξονυχιστικά από τους δεσμοφύλακες με τα πλαστικά γάντια. Αποστείρωση + έλεγχος με χειρουργική ακρίβεια, δείκτες ενός πολιτισμού που έχει σημειώσει άλματα προόδου. Σκέφτομαι ότι στο μέλλον ίσως και να απαγορεύσουν το κάπνισμα στους κρατούμενους, για το καλό τους πάντα. Μας ευχαριστούν. Άραγε τι να σκέφτονται; Υπάρχουν άνθρωποι εκεί έξω, «γηγενείς», που δίνουν δεκάρα γι’ αυτούς; Ο χώρος και το πλαίσιο δεν επιτρέπουν εκφραστικότερες χειρονομίες ούτε απ’ τη δική μας πλευρά. Υπάρχει και μεταξύ μας μια γέφυρα που μας χωρίζει. Νιώθω στο πετσί μου την απόσταση και την ετερότητα. Το lager απομονώνει, εξατομικεύει, σπάει τη ροή του ανθρώπινου πράττειν και της ζωντανής επικοινωνίας. Ανάβω τσιγάρο, περιμένοντας το βαν για να φύγουμε. Είναι η ώρα του προαυλισμού. Φιγούρες με κουβέρτες στους ώμους, με τα χέρια στα σύρματα. Μας κοιτάζουν με μάτια γεμάτα θλιμμένη απορία. Μας ρωτούν αν μπορούμε να τους βοηθήσουμε. Ο Javed μας λέει ότι είναι 16 χρονών. Ως ανήλικος, δεν θα ‘πρεπε να βρίσκεται εδώ. Με το ζόρι ψελλίζω δυο λέξεις, κι ύστερα σημειώνω τ’ όνομά του. Ζούμε στην εποχή της ανημπόριας. Νιώθω τόσο λίγος. Φοβάμαι μην συνηθίσω την ταπείνωση και τον εξευτελισμό της ζωής. Φοβάμαι μην εσωτερικεύσω κι εγώ τον κυνισμό στην προσπάθειά μου να σταθώ ψυχικά όρθιος μέσα σε αυτή τη συνθήκη. Το lager υπάρχει εκεί για να μας εξοικειώνει με την απανθρωποποίηση, για να υποβάλλει στο συλλογικό ασυνείδητο την αμείλικτη λογική του, για να αλλοτριώνει τα συναισθήματα και να εκφασίζει τα ήθη. Πρέπει να φύγουμε. Το σκοτάδι αρχίζει να πέφτει και το κρύο στους πρόποδες της πάρνηθας γίνεται πιο τσουχτερό. Κάποιοι έγκλειστοι προσεύχονται. Η μελωδία απλώνεται σε όλο το χώρο. Ποτέ δεν γούσταρα τη ριζική αθεία του Διαφωτισμού· ή καλύτερα, την άρνηση της θρησκευτικότητας από ένα νέο Θεό, τον Ορθό Λόγο. Ούτε και τον θρησκευτικό φονταμενταλισμό βέβαια. Προτιμώ τους θρησκευόμενους άθεους. Ή τους πιστούς που βεβηλώνουν. Μου έρχονται στο νου τα λόγια του γερο-Κάρολου: «Η θρησκεία είναι ο αναστεναγμός του καταπιεζόμενου πλάσματος, η καρδιά ενός άκαρδου κόσμου, το πνεύμα μιας χωρίς πνευματικότητα κατάστασης. Η θρησκεία είναι το όπιο του λαού […] Η κριτική της θρησκείας είναι, επομένως, η εμβρυακή κριτική της κοιλάδας των δακρύων, που φωτοστέφανό της είναι η θρησκεία». Οι καθημερινές βιωματικές πρακτικές των έγκλειστων αποτελούν ενίοτε όπλο για την αποκατάσταση της ανθρώπινης ζωής και αξιοπρέπειας. Αποζητούν την με κάποιο τρόπο, έστω και αντεστραμμένο, επανενσωμάτωσή τους στον Κόσμο. Η εξέγερσή τους τον αύγουστο που μας πέρασε ήταν μια τέτοια απεγνωσμένη αλλά ελπιδοφόρα προσπάθεια. Η ψυχρή εξουσία του lager διαρρηγνύεται έστω και προσωρινά, έστω και ασυνεχώς, όταν αναδύεται στην επιφάνεια το θερμό ρεύμα του εξεγερμένου ανθρώπου. Τότε, είναι σαν να διακόπτεται απότομα το συνεχές, σαν να λύνονται μεμιάς τα μάγια της γενικευμένης αλλοτρίωσης, σαν να μας εγκαλεί η ζωή, όλους εμάς που έχουμε μάθει να κοιτάζουμε τη δουλειά μας και το σπίτι μονάχα, κραυγάζοντας: «Ω Ζαρατούστρα, είπαν εκεί πάνω τα ζώα, για εκείνους που σκέφτονται σαν εμάς όλα τα πράγματα χορεύουν από μόνα τους: όλα έρχονται και απλώνουν το χέρι τους και γελούν και φεύγουν – και ξανάρχονται. Όλα φεύγουν, όλα ξανάρχονται· αιωνίως γυρίζει ο τροχός τού Είναι. Όλα πεθαίνουν, όλα ξανανθίζουν, αιωνίως τρέχει η χρονιά τού Είναι. Όλα σπάνε, όλα συναρμόζονται εκ νέου· αιωνίως χτίζεται το ίδιο σπίτι τού Είναι. Όλα χωρίζονται, όλα ξανασυναντιούνται· αιωνίως μένει πιστό στον εαυτό του το δαχτυλίδι τού Είναι. Σε κάθε σύντομη στιγμή αρχίζει το Είναι· γύρω από κάθε εδώ γυρίζει η σφαίρα τού εκεί. Η μέση είναι παντού. Καμπύλο είναι το μονοπάτι της αιωνιότητας».

λάμπε ρατ

τέλη γενάρη 2014